Emotionele manipulatie in relaties kan beangstigend zijn. Vaak raken mensen verstrikt in relaties waarin hun emoties worden bespeeld en hun gevoel van eigenwaarde wordt ondermijnd. Als je ooit je eigen waarde hebt betwijfeld, je gevangen voelde in een web van controle, of een constante onrust ervaarde, dan is de kans groot dat je te maken hebt met psychologische manipulatie.
Laten we dieper ingaan op wat emotionele manipulatie is, de kenmerken van een manipulerende persoonlijkheid, de tactieken van emotionele manipulatie en de signalen van een emotioneel manipulatieve partner, met inzichten van een psychotherapeut (Master in de Psychologie) met uitgebreide ervaring in geestelijke gezondheidszorg en relatiebegeleiding.
Wat Is Emotionele Manipulatie In Relaties?
Emotionele uitbuiting in relaties is een wrede manier om angst en afhankelijkheid te creëren. Iemand manipuleren vereist kennis van de ander en een neiging tot intimideren. Een romantische partner beschikt al over die kennis. Ze laten je vaak sprakeloos achter, omdat je niet weet hoe te reageren op iemand die je emoties overdrijft, controleert en er mee speelt.
Martha, een 23-jarige afgestudeerde, zat in een relatie met een emotioneel mishandelende partner. Hij overlaadde haar met liefde en trok dan plotseling alle communicatie in. Maar ze herinnerde zich de goede tijden en stemde toe slapen met hem toen hij haar ten huwelijk vroeg. Wat ze niet wist, was dat de pijn onvermijdelijk zou zijn. Tijdens een gesprek met een therapeut zei ze zuchtend: “Wanneer hij zich anders begint te gedragen, weet dat het een alarmbel is. Ik ben getrouwd met een narcist die mij controleerde via passief-agressieve manipulatie. Het is verschrikkelijk wanneer een man probeert je te controleren!” Ze vroeg verder: “Hebben emotionele manipulators ook gevoelens voor je? Zelfs een beetje? Ik wens gewoon dat hij iets voor me voelde.”
Dr. Sharma heeft een duidelijke visie op hoe emotionele manipulatie in relaties eruitziet. “Emotionele manipulatie is het krijgen van de reactie die je wilt in plaats van de reactie die natuurlijk komt voor iemand,” zegt ze. “Manipulatie is wanneer iemand jouw reactie als fout beschouwt en deze wil vormen op een manier die aansluit bij hun verwachtingen.”
Het grootste wapen van manipulators in relaties is intimiderende taal en gedrag. Ze zijn vaak degenen die het verhaal in een relatie beheersen. Het is dan ook belangrijk om de signalen van een emotioneel manipulative partner te herkennen. Let op deze gedragingen om inzicht te krijgen in manipulatieve persoonlijkheidskenmerken:
- Jouw emoties, gedachten en gedragingen controleren of beïnvloeden voor eigen gewin
- Manipulatieve tactieken gebruiken om jou aan jezelf te laten twijfelen, jou schuldig te laten voelen of je eigen werkelijkheid in twijfel te trekken
- De schuld naar jou verschuiven en geen verantwoordelijkheid nemen voor hun acties of gedrag
- Kracht en controle over jou verwerven wat vaak leidt tot een onevenwichtige dynamiek
Waarom Manipuleren Partners In Een Relatie?
Dr. Sharma gelooft: “Emotionele manipulatie draait om macht. Emotioneel manipulerende mensen willen macht over jou, jouw emoties en jouw leven. De reden waarom ze dit doen is omdat ze zich inadequaat en onzeker voelen over zichzelf.”
Bovendien hebben zij vaak geen inzicht of slechts gedeeltelijk bewustzijn van hun manipulatieve gedrag. Ze spelen met de termen invloed versus manipulatie en pretenderen emotionele intelligentie. Emotioneel manipulatieve mensen denken vaak niet dat ze iets fout doen. Ze vinden dat het hun recht is om iemand zo te behandelen. Dus als je je afvraagt: “Kan iemand manipulatief zijn en het niet weten?”, dan is het antwoord absoluut ja.
Daarnaast toont onderzoek aan dat er verschillende redenen kunnen zijn die een manipulatieve partner aansteken, zoals:
- Controle – Je partner manipuleert je om jou een pion in hun spel te maken
- Narcisme – De studie verwijst naar dit fenomeen als “intieme terrorisme”
Volgens een andere studie zijn seksuele gunsten ook een motivatie voor manipulators en behoren zij tot manipulerende persoonlijkheidskenmerken. Deze studie, uitgevoerd onder studenten, toonde aan dat 30% van de mannen en 14% van de vrouwen toegaven hun partner te manipuleren om hen te overtuigen tot seksuele intimiteit. Dit verleden behoren tot subtiele controleerbare gedragingen, waarbij je compleet wordt overrompeld wanneer je je realiseert dat je bent bedrogen.
13 Signaleren Dat Je Emotioneel Wordt Gemanipuleerd
Hoe herken je of je emotioneel wordt gemanipuleerd? Vooral wanneer de tactieken die manipulators gebruiken vaak subtiel zijn en zelden expliciet. Dit dwingt de ontvanger om zichzelf in twijfel te trekken en zich af te vragen of ze te gevoelig zijn. Het eerste waar je over moet nadenken is: vraag je jezelf vaker af over je reacties dan normaal? Als dat zo is, is de kans groot dat je gemanipuleerd wordt.
Hier zijn enkele waarschuwingssignalen en soorten emotionele manipulatie in relaties met veelvoorkomende voorbeelden om op te letten. Als je deze signalen bij je partner opmerkt, negeer ze dan niet zoals Martha dat in het begin van haar relatie deed toen ze instemde met een huwelijk met een narcist.
1. Jouw gevoelens worden genegeerd
Bij emotionele manipulatie in relaties negeert de dader vaak jouw gevoelens. Dr. Sharma zegt: “Gevoelens kunnen op meer dan één manier worden genegeerd. Dit kan betekenen dat jouw behoeften niet worden vervuld of dat je niet begrepen wordt. Wanneer jouw partner jouw emoties voortdurend negeert, gaan al jouw woorden op in hun opvattingen en behoeften.”
Voorbeeld,
- Ze zijn niet geïnteresseerd in hoe jij je voelt over een kwestie of gesprek
- In gesprekken negeren ze vaak jouw gevoelens en meningen als onbelangrijk
- Je voelt dat jouw gedachten en gevoelens in het grotere plaatje niet veel waard zijn
2. Ze krijgen altijd hun zin
Als je partner er alles aan doet om altijd hun zin te krijgen, pas dan op. Als jij jezelf voortdurend aanpast aan de voorkeuren van je partner, kunnen ze dagelijks gebruik maken van manipulatieve tactieken om een relatie te bouwen die volledig gericht is op hen. Dit is een van de signalen van emotionele mishandeling in relaties en is een klassieke 101 van manipulatief gedrag.
Voorbeeld,
- Als je niet wilt verhuizen, dreigen ze je te verlaten
- Je partner gelooft in de “mijn manier of de snelweg”-aanpak
3. Ze eisen al je aandacht
Het is een veelvoorkomend kenmerk van emotionele manipulatie in een huwelijk en andere relaties. Ze eisen dat jij de focus op hen legt en verwachten dat jij hen boven alles in je leven prioriteit geeft. Ze kunnen zelfs overgaan tot passief-agressief gedrag om hun verlangen naar aandacht te vervullen. Dit constante verlangen kan je het gevoel geven verstikt te worden, met weinig ruimte voor je eigen behoeften, verlangens en persoonlijke groei.
Voorbeeld,
- Ze kunnen eisen dat je plannen met vrienden of familie annuleert om exclusief tijd met hen door te brengen
- Als je dingen of interesses hebt die hen niet omvatten, kunnen ze zich bezitterig of jaloers voelen
4. Ze emotioneel chanteren je
Een ander teken van manipulators is het gebruik van emotionele chantage om zelf aan de top van ieders prioriteitenlijst te blijven – vooral die van jou! Ze willen elke wakkere minuut samen doorbrengen. Dit soort gedrag is een van de tekenen van emotionele chantage omdat je partner probeert jouw emoties te beheersen door je schuldig of bang te maken voor hun reacties. Soms gebruiken ze zelfs informatie uit jouw levensverhaal om je te kleineren. “Wat noem je het als iemand jouw verleden tegen je gebruikt?” vroeg Martha in een van haar therapiesessies. Nou, het antwoord is manipulatie door je te kwetsen op jouw meest kwetsbare punten.
Voorbeeld,
- Als je de telefoon niet meteen beantwoordt wanneer ze bellen, worden ze boos en beschuldigen je dat je niet om hen geeft
- Als je met een narcist bent getrouwd, hoor je vaak dat ze zeggen: “Als je niet stopt met tijd doorbrengen met vrienden en tijd voor mij maakt, laat ik je” of “Als je me verlaat, maak ik een einde aan mijn leven”
5. Hun daden komen niet overeen met hun woorden
Als je jezelf afvraagt: “Hoe weet ik of ik emotioneel gemanipuleerd word?”, dan is dit een duidelijke aanwijzing. Ze zeggen dat ze om je geven terwijl ze herhaaldelijk dingen doen die jou lijken te schaden. Hun manieren zijn altijd sly. Jouw partner zal misschien niet ‘nee’ tegen je zeggen, maar ze ontwijken altijd jouw verzoeken. Of ze zullen je keer op keer verontschuldigen, maar vergeten dat ‘sorry’ zonder verandering manipulatie is. Dit is subtiel, maar zeker een van de tekenen van emotionele mishandeling.
Voorbeeld,
- Ze kunnen beloven je meer te steunen, maar voortdurend jouw zorgen negeren of jouw emoties ontkennen, alsof je dingen inbeeldt
- Ze kunnen vaak plannen afzeggen, laatste wijzigingen aanbrengen, of je in een constante staat van onzekerheid houden over de toekomst van de relatie
6. Ze maken je altijd schuldig
In een relatie waar je wordt gemanipuleerd, beheerst de manipulator de kunst van jou schuldig voelen, waardoor je de last van hun geluk op je schouders voelt. Ze gebruiken subtiele of directe tactieken en maken gebruik van de schuldgevoel-techniek om je verantwoordelijk te laten voelen voor hun emotionele welzijn, waardoor het lijkt alsof het jouw enige verantwoordelijkheid is om aan hun behoeften en verlangens te voldoen. Dit heeft uiteindelijk een negatieve impact op jou.
Voorbeeld,
- Je manipulerende echtgenoot/partner kan verbalistische manipulatie toepassen door te benadrukken hoe ongelukkig ze zijn en te impliceren dat het jouw schuld is
- Je partner maakt je schuldig als je tijd besteedt of activiteiten buiten de relatie nastreeft – dat zijn tekenen van manipulatie
7. Gaslighting is hun gewoonte
In een toxische relatie beheersen de manipulators de kunst van het vervormen van jouw perceptie van de realiteit, waardoor je gaat twijfelen aan je geheugen en geestelijke gezondheid. Ze verdraaien gebeurtenissen, vervormen feiten en laten je twijfelen aan je eigen herinneringen. Door vaardige manipulatie laten ze je jezelf in twijfel trekken, waardoor je je onzeker, gedesoriënteerd en verward voelt tot op het punt dat je je eigen gezondheid begint te betwijfelen. Als dit in jouw relatie gebeurt, dan is het een van de tekenen dat jouw partner emotioneel manipulatief is.
Voorbeeld,
- Ze zeggen dingen zoals: “Waarom ben je om niets boos op mij? Ik was dronken en het was maar een kus; daar is niets om jaloers of bezitterig over te zijn. Jij maakt het probleem groter dan het is”
- “Ik heb dat nooit gezegd. Je moet me verkeerd begrepen hebben” – een veelvoorkomende verklaring voor verbale mishandeling
8. Ze geven je vaak de stille behandeling
Een ander teken van emotionele manipulatie in een huwelijk of eender welke relatie is wanneer ze stilte gebruiken om controle uit te oefenen en jou te straffen voor vermeende fouten. Door directe communicatie achter te houden en je uit te sluiten, willen ze dat je je angstig en wanhopig voelt, en verantwoordelijk voor hun terughoudendheid. Dit wordt een krachtig hulpmiddel om jou onveilig te laten voelen.
Voorbeeld,
- Na een conflict of meningsverschil zwijgen ze dagenlang zonder enige uitleg
- Wanneer je een andere mening uitspreekt, reageren ze door jouw aanwezigheid te negeren of geen enkele vorm van communicatie aan te gaan
9. Ze nemen nooit verantwoordelijkheid
Ze verschuiven de schuld naar jou, waardoor je de last van hun fouten en problemen op je schouders neemt door vaak prikkelende vragen te stellen. Ze draaien het verhaal rond, manipuleren je zodat je gelooft dat hun mislukkingen of tegenslagen in zekere zin jouw schuld zijn. Dit is een van de meest prominente vormen van emotionele manipulatie in relaties. Het laat jou je schuldig voelen, constant streven om dingen op te lossen die niet jouw verantwoordelijkheid zijn, en ondermijnt je zelfvertrouwen. Als dit je overkomt, dan is dat een van de tekenen dat je in een manipulatieve relatie zit.
Voorbeeld,
- Ze kunnen zeggen: “Je moest me de kinderen laten ophalen en daarom kwam ik te laat voor het feest”
- Ze vergeten hun rekeningen op tijd te betalen, maar in plaats van verantwoordelijkheid te nemen, geven ze jou de schuld omdat je hen niet afleidde of niet herinnerde
10. Ze zijn meesters in slachtofferschap
Ze spelen vaak de rol van slachtoffer, vaardig in het opwekken van sympathie en het afschuiven van verantwoordelijkheid. In elke situatie creeëren ze een verhaal dat hen als het onschuldige slachtoffer positioneert, oneerlijk behandeld door de wereld. Hun slachtofferschap mentaliteit vormt een schild, dat hen beschermt tegen schuld en jou het gevoel geeft dat je schuldig bent voor alles wat er misgaat. Dit is één van de zeer belangrijke tekenen van manipulatie.
Voorbeeld,
- Ze zeggen: “Ik was altijd daar voor jou, deed boodschappen, hielp dingen te beheren, gaf je steun, alles. En nu, wanneer ik jou nodig heb, ben je nergens te bekennen!”
- “Jij bent altijd tegen me. Niemand begrijpt wat ik doormaak”
11. Ze hebben geen respect voor jouw grenzen
Ze overtreeden voortdurend jouw grenzen, zonder enige zorg voor jouw gevoelens of behoeften. Ze negeren jouw persoonlijke ruimte en emotioneel welzijn. Of het nu gaat om het negeren van jouw zorgen of jou in ongemakkelijke situaties duwen, ze tonen een duidelijk gebrek aan respect voor jouw autonomie.
Voorbeeld,
- Een manipulerende persoon zal je persoonlijke ruimte binnendringen of toegang krijgen tot je privé-informatie zonder toestemming
- Ze snuffelen door jouw spullen, lezen jouw berichten of dringen erop aan bij jou te zijn, zelfs wanneer je vraagt om even alleen te zijn
12. Ze wekken jaloezie op
Een ander teken van manipulatie is wanneer ze bewust situaties creëren die jaloezie aanwakkeren, waardoor je jezelf en jouw aantrekkelijkheid in twijfel gaat trekken. Door berekend situaties te creëren, manipuleren ze je in het zoeken naar constant hun goedkeuring en bevestiging.
Voorbeeld,
- Flirten met anderen in jouw aanwezigheid
- Ze cureren hun sociale media zorgvuldig, plaatsen overdreven beschrijvingen van hun spannende leven terwijl ze jou subtiel uit het verhaal uitsluiten
13. Ze zijn ook charmant – liefdesbombardement
Ze overstelpen je met overweldigende hoeveelheden liefde, genegenheid en aandacht waardoor je je speciaal voelt. In het begin voelt het prachtig en betoverend aan. Je voelt dat je van je voeten bent geveegd. Echter, ze hebben een verborgen agenda waarmee ze jouw vertrouwen willen winnen en controle willen krijgen over jouw emoties. Dit wordt ook wel liefdesmanipulatie genoemd. Ze laten je je afvragen hoe deze persoon ooit wreed kan zijn. Wanneer de wreedheid begint, maakt jouw liefde voor hen je geneigd om hun gedrag goed te praten met deze terugkerende vraag: “Hebben emotionele manipulators enige gevoelens voor jou?”
Voorbeeld,
- Je overweldigen met grote gebaren en overdreven complimenten in de vroege stages van de relatie, of
- Ze zeggen voortdurend dingen zoals: “Ik kan boos worden, maar ik hou nog steeds van je”
5 Dingen Die Je Kunt Doen Als Je Emotioneel Wordt Gemanipuleerd
De bovenstaande tactieken worden typisch toegepast door een manipulerend persoon om controle uit te oefenen over hun significante ander in relaties. Emotionele manipulatie in romantische relaties kan verwoestend zijn. Het is niet goed voor jou en ook niet voor je andere persoonlijke relaties, waaronder die met je familieleden. Het kan echt een grote impact hebben op je geest. De gevolgen van emotionele manipulatie voor de geestelijke gezondheid van mannen en vrouwen kunnen omvatten:
- Verward voelen
- Gevoel van waardeloosheid
- Hopeloosheid
- Angst
Het kan zelfs leiden tot geestelijke gezondheidsstoornissen zoals:
- PTSD
- Angststoornissen
- Suïcidegedachten
Je vraagt je misschien af: “Kunnen manipulators veranderen?”, in de hoop dat de goede tijden met je partner weer terugkeren. De pijn, de zorg en de hulpeloosheid zijn reëel en overweldigend. Ze laten je voelen alsof je er niets aan kunt doen, maar het hoeft niet zo te zijn, vooral niet zodra je leert de signalen van een emotioneel manipulatieve partner te herkennen. Hier zijn vijf stappen die je kunt nemen als je je afvraagt hoe te reageren op emotionele manipulatie in een relatie.
1. Identificeer de signalen en gedragingen
De eerste stap is altijd het herkennen van de signalen. Wanneer je patronen van jouw partner herkent, valideren je ervaringen en krijg je de mogelijkheid om actie te ondernemen. Leer over deze tactieken en signalen. Kennis is macht, en door de dynamiek van emotionele manipulatie te begrijpen, kun je jezelf beter beschermen en weloverwogen beslissingen nemen.
Bewustheid van deze signalen is inderdaad de eerste stap op deze reis naar het terugwinnen van jezelf en jouw stem. Het helpt je het proces te starten van:
- Ondersteuning zoeken, inclusief professionele hulp
- Het stellen van grenzen en deze effectief met hen communiceren
- Duidelijkheid krijgen over de stappen die je moet nemen richting genezing
2. Vertrouw je intuïtie
Je intuïtie is een krachtig hulpmiddel dat je nooit moet negeren. Wanneer die kleine stem in je begint te fluisteren dat er iets niet klopt, let dan op. Jezelf en je gevoelens vertrouwen is cruciaal in het identificeren van emotionele manipulatie. Je intuïtie fungeert als een kompas dat je leidt naar wat oprecht en gezond is in een relatie.
Het is normaal om aan jezelf te twijfelen bij emotionele manipulatie, maar onthoud dat jouw innerlijke stem jouw waardevolle bondgenoot is. Geloof in jouw waarnemingen en ervaringen en dit zal je helpen om te ontsnappen aan manipulatie, jouw eigenwaarde terug te vinden en een gezondere, authentiekere connectie op te bouwen. Dit is de belangrijkste stap bij het leren omgaan met emotionele manipulatie in een relatie.
3. Stel jouw grenzen
Het stellen van grenzen kan moeilijk zijn, vooral als je getrouwd bent met een manipulerende partner, en als jij of zij vergeten zijn wat zelfzorg is, omdat het vaak als egoïstisch voelt. Echter, het is allesbehalve dat, en het is belangrijk om jezelf hiervan te herinneren. Neem de tijd om jouw grenzen duidelijk te definiëren en deze assertief te communiceren. Wees onwrikbaar in het uiten van wat je wel en niet tolereert. Onthoud dat het cruciaal is om jouw emotionele welzijn boven alles te prioriteren. Je kunt beginnen met:
- De tijd nemen om na te denken over jouw waarden, behoeften en wat jou veilig en gerespecteerd laat voelen in een relatie
- Het gebruik van “ik”-verklaringen om aan te geven wat je wel en niet accepteert, zoals “Ik wil met respect en eerlijkheid worden behandeld”
- Vast te houden aan jouw grenzen en deze consequent af te dwingen
4. Zoek steun
5. Prioriteer zelfzorg
Tegelijkertijd met de uitdagingen van ongezonde relaties en codependente manipulatie, vergeet niet om zelfzorg voorop te stellen als een vorm van genezing en empowerment. Neem deel aan activiteiten die jou vreugde brengen voor geest, lichaam en ziel. Of het nu gaat om het nastreven van jouw hobby’s, mindfulness beoefenen of simpelweg tijd besteden aan rust en herstel, prioriteit geven aan jouw welzijn. Door goed voor jezelf te zorgen, versterk je jouw veerkracht en herwin je de kracht om een gezonder en gelukkiger leven op te bouwen.
Emotioneel misbruik en huiselijk geweld zijn twee zijden van dezelfde schadelijke munt, waarbij de ene zich richt op de emoties en de andere een breder scala aan schadelijk en giftig gedrag omvat. Beide vereisen aandacht en ondersteuning om de greep ervan los te laten en een veiligere en gezondere omgeving te creëren.
Niemand verdient het om in een manipulatieve relatie te zijn, en daten is al stressvol genoeg zonder dat mensen proberen je te misleiden. Geef daarom je volledige aandacht om te herkennen wanneer iemand probeert je emotioneel te manipuleren. Het is extreem moeilijk, dus neem de tijd. Maar als ze het blijven doen – vooral als ze dat doen nadat je duidelijk hebt gemaakt dat ze jouw grenzen overschrijden – is het tijd om ze los te laten en weg te gaan. Onthoud dat je niet alleen bent in jouw genezingsreis. Vertrouw op je innerlijke veerkracht en omarm jouw eigenwaarde. Je verdient liefde, respect en oprechte blijdschap. Laat nooit iemand je anders vertellen.
Dit artikel is bijgewerkt in juni 2023.