Romantische relaties zijn niet altijd een bed van rozen. Maar ze zouden ook geen doornenstruik moeten zijn. Vaak horen we dat relaties hard werken vereisen om te overleven. Slechte periodes en ruzies maken deel uit van de liefde. Hoewel dit waar is, realiseren we ons vaak niet wanneer de ruzies en conflicten veranderen in waarschuwingssignalen van een toxische relatie.
In een gezonde relatie zijn er, ondanks de slechte momenten, ook goede momenten. Als er conflicten zijn, is er ook geluk en intimiteit. Dit onderscheidt een gezonde relatie van een ongezonde. Dus, als jouw relatie meer uitputtend dan verkwikkend aanvoelt, is het belangrijk om alert te zijn op wat toxiciteit in relaties betekent.
De tekenen van toxische liefde zijn misschien altijd aanwezig; je moet alleen leren om ze te herkennen. Soms zijn er subtiele signalen van een giftige relatie, zoals wanneer iemand je probeert te controleren. Maar laten we eerst verduidelijken wat precies een toxische relatie is.
Wat is een toxische relatie?
Een toxische relatie kan worden gedefinieerd als een relatie die wordt gekenmerkt door constante conflicten, disrespect en een gebrek aan harmonie. De partner met toxische neigingen probeert de ander te ondermijnen met het enige doel absolute controle te krijgen over de relatie en het leven van de partner. Dit leidt tot conflicten en een gebrek aan wederzijdse steun.
Terwijl alle relaties door turbulenties en onaangename fasen gaan, heerst er in een toxische relatie een alomtegenwoordige vijandigheid. Negatieve momenten overtreffen veruit de positieve.
Wanneer een gezonde relatie ups en downs ervaart, kunnen een of beide partners kwetsbaar worden voor toxisch gedrag. Echter, deze incidenten zijn vaak tijdelijk en het stel vindt een manier om de koers te corrigeren. Aan de andere kant is een ongezonde relatie gekenmerkt door een wijdverspreide dysfunctionele dynamiek. Manipulatie, misbruik en controle zijn enkele veelvoorkomende kenmerken van ongezonde relaties. Dit kan elke relatie raken, niet alleen die van een vriendin of vriend, en kan de levens van kinderen zo beïnvloeden dat ze opgroeien als diep ongelukkige individuen.
Typen toxische relaties
Niet alle toxische relaties zijn gelijk; ze variëren in vormen en graden van toxiciteit. Enkele veelvoorkomende types van toxiciteit in relaties zijn:
- Negatief: In dit type relatie ondermijnt een toxische partner constant de ander. ‘Negging’ is een veelvoorkomend voorbeeld van deze ongezonde dynamiek.
- Temperamentvol: In veel verhalen over toxische relaties wordt de boosheid of het temperament van een partner een verlamd element voor de ander. Mensen houden op met het uiten van hun mening, en worden bang om het te hebben over gevoelens, uit angst voor een nieuwe woede-uitbarsting. Hier wordt controle uitgeoefend door intimidatie, wat een duidelijk waarschuwingssignaal van een toxische relatie is.
- Schuldinducerend: In dit geval krijgt een geliefde controle over je door schuldgevoelens te creëren over je acties. Dit soort giftige controle beperkt zich niet tot romantische relaties, maar komt ook voor tussen vrienden, ouders en kinderen, en broers en zussen.
- Afleidend: In een afleidende toxische relatie vindt één partner altijd een manier om de verantwoordelijkheid voor zijn of haar acties te ontlopen door de fouten van de ander erger te maken. Als je zegt dat je boos, gefrustreerd of verdrietig bent, zijn ze klaar met hun eigen treurige verhaal, waardoor jij je egoïstisch en klein voelt voor het uiten van je gevoelens.
- Passief: Een toxische vriend of echtgenoot kan controle uitoefenen door overdreven afhankelijk te zijn. Alle verantwoordelijkheden – groot en klein – liggen bij jou. Wanneer jij beslist, laten ze weten dat jouw beslissing ‘verkeerd’ was door passief-agressief gedrag.
- Afstandelijk: In een afstandelijke toxische relatie controleert de ene partner de ander door nooit beschikbaar te zijn. Hun mysterieuze afwezigheid begint het geestelijke ruimte in te nemen. Om je in de war te houden, zijn ze beschikbaar wanneer het hen uitkomt, waardoor jij onzeker blijft over wat ze willen.
- Bezittend: Deze ongezonde relatie wordt gekenmerkt door jaloezie, gebrek aan vertrouwen en constante infiltraties en ondervragingen.
11 Waarschuwingssignalen van een toxische relatie
Aangezien geen enkele relatie perfect is en elk stel zijn deel onaangename momenten heeft, hoe maak je dan het onderscheid tussen een gezonde en een toxische relatie? Aangezien toxiciteit in relaties zich over een spectrum kan uitspreiden, kan het moeilijker zijn om het op te merken en er vrij van te komen.
Hoe moeilijk het ook kan zijn, het is noodzakelijk. Het identificeren van toxiciteit is de eerste stap om jezelf te beschermen tegen het breken van je persoonlijke welzijn door de dynamiek van je relatie. Als je voelt dat de problemen in je relatie verder gaan dan normaal, let dan op deze 11 waarschuwingssignalen van een toxische relatie:
1. Manipulatie is een teken van toxiciteit
Manipulatie in relaties kan zich op verschillende manieren manifesteren. Maar het einddoel is altijd hetzelfde: controle krijgen over de ander. Als jouw partner overdreven kritisch is op alles wat je doet en passief-agressief gedrag vertoont om zijn of haar onvrede te uiten, dan is dat een duidelijke aanwijzing voor toxiciteit in je relatie.
Wanneer een gaslighter het voor elkaar krijgt om de duidelijke realiteit te ontkennen, waardoor je aan jezelf gaat twijfelen en je opzettelijk in de war maakt, is dat ook een vorm van manipulatie. Bijvoorbeeld, als je je partner vertelt dat ze niet voldoende bijdragen aan de huishoudelijke verantwoordelijkheden en ze dit gewoon ontkennen, dan is dat een klassiek voorbeeld van gaslighting.
Uiteindelijk kom je misschien in de war en vraag je jezelf af of er iets is dat je over het hoofd ziet, of voel je frustratie omdat je probeert hen te laten inzien wat de werkelijkheid is, tevergeefs.
Manipulatie is elke vorm die jou gefrustreerd laat voelen. Dat is het doel dat een toxische partner probeert te bereiken.
2. Je relatie voelt leeg aan
Je voelt een gevoel van leegte wanneer je aan je partner en jullie relatie denkt. En dat vervult je met een somberheid die moeilijk te verdrijven is. Je gaat met een zwaar hart en een onbestemd gevoel naar bed, en ook als je wakker wordt, voel je hetzelfde.
In plaats van blij en tevreden te zijn wanneer je aan je partner denkt, voel je je verdrietig en incompleet. Wanneer je andere koppels ziet die echt gelukkig met elkaar zijn, doet dat pijn. Je weet dat je dat gevoel nooit met je partner zult ervaren.
3. Alles draait om je partner
In een relatie met een giftige partner draait alles om hen. Als jij een probleem hebt, hebben zij een groter probleem. En als jij een prestatie te delen hebt, hebben zij een betere prestatie om mee te pronken.
Dit zijn klassieke tekenen van narcisme. Iemand die dit gedrag vertoont, is vaak egocentrisch, arrogant en ontbreekt aan empathie en medeleven. In zo’n relatie kom jij altijd op de tweede plaats, ongeacht de situatie.
4. Je aarzelt om jezelf uit te drukken
Je wilt dat je partner meer tijd met je doorbrengt. Je zou willen dat ze er zijn om je te steunen als je een verlies ervaart. Misschien wil je de relatie naar een hoger niveau tillen, of gewoon dat ze attent zijn op jouw behoeften. Maar je aarzelt om dit te uiten; dat zijn tekenen van toxische liefde.
Een deel van jou wil een diepgaand gesprek aangaan over deze zaken met je partner, maar er is iets in je dat je tegenhoudt. Gewoon omdat je weet dat het geen zin heeft.
Allerlei excuses, leugenachtige beloftes of zelfs een ruzie zijn wat je kunt verwachten. Dit zijn vroege waarschuwingssignalen van een toxische relatie en wat je toxische communicatie zou kunnen noemen.
Zelfs als ze je geven wat je vraagt, zullen ze er wrok over koesteren. Het zal alleen maar leiden tot meer problemen in een al gecompliceerde relatie. Dus leer je verlangens te onderdrukken en te settelen voor wat je krijgt. Dit zijn tekenen van een ongezonde relatie.
5. Jij bent de enige die aan de relatie werkt
Simpelweg omdat je partner fysiek aanwezig is, betekent niet dat ze betrokken zijn bij de relatie. Dit is een waarschuwingssignaal van een toxisch huwelijk.
Als je samen bent met iemand die geen moeite doet om dingen met jou te delen, te communiceren, genegenheid te tonen of er voor je te zijn in moeilijke tijden, dan wijst dat op een duidelijke tekort aan inzet van hun kant. Dit is een van de duidelijke waarschuwingssignalen voor een slechte relatie.
Onvermijdelijk valt de verantwoordelijkheid voor het laten werken van de relatie op jou. Maar laat jezelf niet voor de gek houden met de gedachte dat je door meer te doen of harder te proberen dingen kunt veranderen. De bron van het probleem ligt elders.
6. Scorekaarten zijn een kenmerk van een ongezonde relatie
Bijhouden wie de afwas gedaan heeft en wie de vuilnis heeft buiten gezet is één ding. Maar als je partner elk van je fouten, tekortkomingen en blunders bijhoudt en die gebruikt om je schuldig te laten voelen over wie je bent, is dat een duidelijke rode vlag. Het doel hier is benadrukken hoe fout je bent.
Een toxische vriendin of vriend herinnert je niet alleen constant aan je fouten, maar koppelt ook hun goede daden aan je tekortkomingen om je klein te laten voelen. Dit is niets meer dan een manier van manipulatie en het verkrijgen van controle over de relatie.
7. “Nee” is een slecht woord in een ongezonde relatie
Natuurlijk willen we allemaal ons best doen voor onze partners, maar niet ten koste van ons welzijn en onze eigen belangen. Dat betekent dat je soms nee moet kunnen zeggen. Wanneer dit geen optie is, is dat een van de waarschuwingssignalen van een toxische relatie.
Als je nee zegt tegen intimiteit en je partner seks inhoudt als een straf, of je zegt dat je niet naar een feestje wilt gaan, en zij zich dagenlang somber voelen, dan kan een gezonde relatie niet standhouden wanneer één partner een ‘mijn manier of de snelweg’-houding heeft.
8. Misbruik is een van de waarschuwingssignalen van een toxische relatie
Misbruik, zowel fysiek als mentaal, is ongezond en onaanvaardbaar. Het is niet alleen een van de klassieke waarschuwingssignalen van een toxische relatie, maar ook een rode vlag die aangeeft dat je snel weg moet. Als je slachtoffer bent van misbruik, laat jezelf dan niet geloven dat je misbruikende partner van je houdt.
Dit kan niet genoeg benadrukt worden, omdat misbruik je kan achterlaten met een vervormd beeld van wat liefde hoort te zijn. Een onderzoek uitgevoerd door het Centers for Disease Control and Prevention heeft aangetoond dat één op de tien mannen en één op de vier vrouwen geweld heeft ervaren van hun partners.
Verrassend genoeg geeft een ander onderzoek aan dat één op de vijf vrouwen die misbruik ondergaan hun partners nog steeds als ‘affectief’ en ‘betrouwbaar’ beschouwen.
9. Stonewalling wijst ook op een slechte relatie
Ruzies zijn normaal in relaties. Soms is het ook goed om even tijd voor jezelf te nemen om af te koelen. Maar als jouw partner de neiging heeft om te shutdown om een gesprek over jullie problemen te vermijden, is dat een toxische neiging.
Therapeuten verwijzen hier naar als ‘stonewalling’. Als jouw partner onbereikbaar wordt, je negeert of wegloopt van gesprekken die voor jou belangrijk zijn, dan duidt dat op een ongezonde relatie dynamiek.
In een gezonde relatie zijn koppels betrokken bij elkaars geluk. Ze waarderen feedback om hun band beter en sterker te maken.
10. De relatie schaadt je eigenwaarde
Een van de vroege waarschuwingssignalen van een slechte relatie is dat deze je eigenwaarde langzaam afbreekt. De toxische partner begint je vanaf het begin aan te vallen. Ze doen vaak kritische uitspraken op een passief-agressieve manier, waardoor je steeds onzekerder over jezelf wordt.
‘Oh, is dat wat je gaat dragen naar het feestje van vanavond?’
‘Is die make-up niet te veel?’
‘Je zou je haar moeten knippen.’
‘Ga je weer met je vrienden uit? Het zou leuk zijn als je af en toe thuis bleef.’
Deze uitspraken zijn genoeg om je zelfvertrouwen te beschadigen. Je vraagt je voortdurend af of jouw oordeel juist is. Het kweekt ook een verlangen om je partner tevreden te stellen, zodat ze stoppen met jou te bekritiseren. Maar hoe hard je ook probeert, het zal niet gebeuren.
11. Je blijft wachten op verbetering
Een toxische relatie wordt gekenmerkt door deal-breakers die als normaal zouden worden beschouwd in een functionele relatie. Terwijl de ene partner door blijft gaan met hun toxisch gedrag, blijft de andere dit mogelijk toestaan in de hoop dat dingen beter zullen worden.
De ongelukkige realiteit is dat je vasthoudt aan de hoop op verandering die waarschijnlijk niet zal komen. Er kunnen positieve aspecten aan je relatie zijn – of dat denkt jouw verstoorde oordeel althans.
Kan een toxische relatie je toxisch maken?
Voor een relatie om echt toxisch te worden, zijn beide partners verantwoordelijk: degene die de toxische neigingen vertoont en degene die vrijwillig in de relatie blijft en het toxische gedrag tolereert. Als je lang genoeg blijft, kun je zelf ook toxische neigingen ontwikkelen om je partner een lesje te leren.
Na verloop van tijd kunnen deze gedragingen geïnternaliseerd raken. Voordat je het weet, ben je een spiegelbeeld geworden van de toxische partner wiens houding je zo verafschuwt. Daarom moet je de ontkenning over je toxische relatie loslaten en een duidelijke beslissing nemen om los te laten.
Het beëindigen van elke relatie is moeilijk. Vreemd genoeg is het nog moeilijker in het geval van een ongezonde relatie. Uiteindelijk komt dit omdat de andere persoon je zo kwetsbaar heeft gemaakt door manipulatie, kritiek en het op de kleine dingen afgeven dat je het vertrouwen in jezelf verliest om de juiste beslissing te nemen.
Wanneer moet je een ongezonde relatie loslaten?
De tekenen dat je een ongezonde relatie moet beëindigen kunnen zich op verschillende manieren manifesteren. De eerste duidelijke aanwijzing is dat, hoewel je in de relatie bent, deze niet groeit, bloeit of jou voedt. Je bent er meer uit gewoonte dan uit liefde.
Enkele indicatoren dat je moet breken met een toxische relatie zijn:
- Fysiek of emotioneel misbruik
- Constant liegen, bedriegen en bekritiseren
- Je emotioneel leeg voelen
- Onzekerheid en eenzaamheidsgevoel
- Gebrek aan intimiteit
- De realisatie dat de relatie slecht voor je is
- Een verlangen naar een betere partner
- Eerdere mislukte pogingen om verder te gaan
De hele on-again-off-again dynamiek is ook een van de waarschuwingssignalen van een toxische relatie. Veel mensen blijven terugkeren naar toxische partners, zelfs als ze beseffen dat dit slecht voor hen is. Vaak zonder de reden voor deze terugkeer te kunnen aanwijzen.
Kan een toxische relatie veranderen?
Als je de vroege waarschuwingssignalen van een slechte relatie opmerkt, is het beter om je beslissing te heroverwegen voordat je te diep verstrikt raakt. Maar als je denkt dat het te laat is en je middenin een toxische relatie zit, is er dan een manier waarop dit kan veranderen? Ja, dat kan.
De eerste stap is de acceptatie dat je in een toxische relatie zit en misschien kan het inschakelen van professionele hulp je helpen om beter te begrijpen dat je in een dergelijke relatie bent. Zodra je hebt geaccepteerd dat er iets niet klopt, kunnen jullie beiden zich verbinden om het recht te zetten.
Je kunt ervoor kiezen om therapie te zoeken om te begrijpen hoe toxiciteit precies invloed heeft op je relatie en welke concrete stappen je kunt nemen om het beter te maken. Na het beoordelen van hoe ongezond je relatie is, kun je besluiten om even pauze van elkaar te nemen.
Maar als je samen blijft, moet je jezelf meer assertief opstellen, je slachtofferhouding loslaten, werken aan conflictoplossing en meer betekenisvolle gesprekken hebben.
Er zijn toxische relatiepatronen en als je jouw relatie op een vergelijkbaar patroon ziet bewegen, kun je ofwel samen met je partner proberen om de toxiciteit te vermijden en een gezonde dynamiek te creëren, of besluiten om alles achter je te laten. De keuze is aan jou, en doe wat voor jou het beste werkt.