Het is onmogelijk om door het leven te gaan zonder de ervaring van pijn, emotioneel trauma en wonden. Iedereen krijgt hiermee te maken; terwijl we sommige van deze traumatische gebeurtenissen kunnen verwerken, blijven anderen achter als diepe littekens op onze psyche. Deze littekens van vroegere ervaringen, die onze omgang met het heden en de toekomst beïnvloeden, worden aangeduid als emotionele bagage. Dit begrip verwijst naar de residuale emotionele problemen die mensen met zich meedragen, wat vaak een grote hoeveelheid verdriet, pijn, spijt, woede of schuld omvat.
Als deze emotionele problemen niet worden opgelost, kunnen ze schadelijk zijn voor je fysieke, emotionele en mentale gezondheid, evenals voor je meest intieme relaties. Bijvoorbeeld, als je je in je kindertijd verlaten voelde door je primaire verzorgers of als een eerdere romantische partner de relatie met je beëindigde zonder een fatsoenlijk gesprek of enige vorm van afsluiting, kan de angst voor verlaten te worden en een gevoel van onveiligheid zo diep geworteld raken dat dit invloed heeft op hoe je toekomstige relaties benadert.
De complexiteit van emotionele bagage is een van de weinige factoren die onze mogelijkheid om een werkelijk vervullend leven te leiden kan belemmeren. In plaats van positieve emoties en ervaringen te omarmen, spenderen we vaak een aanzienlijk deel van ons leven met het afschermen van waargenomen bedreigingen. Dit is uiteraard geen wenselijke situatie. Maar de vraag is: is er iets aan te doen?
Goed nieuws: dat kan. In dit artikel bespreekt een psychotherapeut (masters in counseling psychologie, M.Ed) die gespecialiseerd is in huwelijk- en gezinsadvies, de juiste aanpak voor het loslaten van emotionele bagage, met voorbeelden, types, oorzaken en signalen.
Wat Is Emotionele Bagage?
Voordat we dieper ingaan op hoe pijnlijke herinneringen uit het verleden je heden en toekomst kunnen vormgeven, laten we de basis even goed op een rijtje zetten. Wat is emotionele bagage eigenlijk? Eenvoudig gezegd is het een combinatie van onzekerheden en remmingen die voortkomen uit onze verleden ervaringen. De triggers hiervoor kunnen onze opvoeding, familiegeschiedenis of stressvolle of traumatische evenementen met romantische partners, vrienden of zelfs collega’s zijn.
Wanneer iets ons diepe pijn veroorzaakt, kan dit onze vecht-of-vluchtreactie activeren en onze verdedigingsmechanismen veranderen, wat op zijn beurt onze emotionele gewoonten blijvend beïnvloedt. Dit is de kern van de psychologie van emotionele bagage, waardoor het moeilijk voor ons wordt om anderen, en soms zelfs onszelf, te vertrouwen, wat ons onzekerder en besluitelozer maakt in onze relaties.
Iedereen draagt wel enige bagage of residuale negatieve gevoelens van het verleden met zich mee. De intensiteit varieert van persoon tot persoon, afhankelijk van de soort traumatische ervaringen of moeilijke situaties waarmee ze te maken hebben gehad. Hoe kun je erachter komen of de bagage die iemand met zich meedraagt intense gevoelens oproept die hun gedragsreacties beïnvloeden?
Laten we enkele voorbeelden van emotionele bagage bekijken om dit beter te begrijpen. Een persoon die een zware scheiding heeft doorgemaakt, zal bijvoorbeeld een hoge intensiteit van negatieve emoties en leed ervaren, wat zich uit in hun omgang met anderen en hun reacties op situaties. Evenzo kan iemand met kindertijdtrauma, over de jaren, copingmechanismen ontwikkelen om hiermee om te gaan.
In dat geval kan de intensiteit van negatieve emoties minder zijn, en kunnen hun reacties op mensen en situaties anders zijn. Hun problemen met kindertijdtrauma manifesteren zich wellicht niet in vriendschappen of relaties met collega’s, maar kunnen zich wel voordoen in hun romantische relaties. Hoe dan ook, beide zullen bagage met zich meedragen, wat hun kijk op de wereld en hun interactie met anderen definieert.
Types Emotionele Bagage
Hoewel we de vraag naar wat emotionele bagage is in grote lijnen hebben behandeld, is het belangrijk te vermelden dat niet alle bagage gelijk is. De impact van sommige soorten kan zo intens zijn dat het je neurale paden en de reacties van je prefrontale cortex beïnvloedt. In andere gevallen kan de bagage zich als een onderstroom manifesteren die je reacties en keuzes beïnvloedt. Het is van cruciaal belang om beide soorten gedragsreacties aan te pakken, evenals andere die voortkomen uit je verleden. Om dat te doen, is het essentieel de verschillende soorten emotionele bagage te begrijpen:
1. Post-Traumatische Stressstoornis (PTSS)
Van de verschillende soorten emotionele bagage is Post-Traumatische Stressstoornis (PTSS) veruit de meest invaliderende. Volgens de DSM-5 is PTSS een mentale aandoening die wordt geactiveerd door het meemaken of getuige zijn van een levensbedreigende of traumatische gebeurtenis. De symptomen omvatten flashbacks, indringende gedachten, slapeloosheid, nachtmerries en ernstige angst. PTSS komt het meest voor bij militair personeel dat terugkeert uit oorlogsgebieden, maar kan ook slachtoffers van verkrachting, geweld, kindermishandeling, huiselijk geweld en fysiek trauma treffen.
2. Schuldgevoel
Schuldgevoel kan worden omschreven als een ongemakkelijk gevoel dat voortkomt uit de wetenschap dat je iets verkeerds hebt gedaan of schade aan een ander hebt veroorzaakt. Het gevoel van schuld over je vroegere acties kan je vermogen om verder te gaan belemmeren, waardoor al je acties en beslissingen worden gedefinieerd door die ene actie.
Bijvoorbeeld, als je in het verleden een partner hebt bedrogen, kun je deze onopgeloste schuld meedragen in je volgende relaties, wat vervolgens een bepalende factor wordt voor je gedragspatronen met intieme partners.
3. Spijt
Het ervaren van spijt is anders dan het voelen van schuld, hoewel het uitgangspunt van beide soorten emotionele bagage min of meer hetzelfde is. Het verschil is dat je in plaats van schaamte verdriet voelt over iets dat je misschien hebt gezegd, gedaan of gemist. Spijt geeft aan dat je in het verleden leeft. Na verloop van tijd kun je zo gewend raken om alles in je leven door de lens van de dingen die je niet goed hebt gedaan te bekijken, dat het je kijk op de toekomst beïnvloedt.
4. Angst
Angst is een legitieme verdedigingsmechanisme dat ons vertelt om gevaarlijke situaties te vermijden. Wanneer angst echter buiten proportie raakt of irrationeel wordt, kan het leiden tot emotionele bagage. Een voorbeeld hiervan is iemand die na een ernstig auto-ongeluk een angst voor autorijden ontwikkelt. Evenzo kan iemand die in het verleden emotioneel is gekwetst door een partner, een angst ontwikkelen om opnieuw gekwetst te worden, omdat zelfbescherming de primaire focus wordt.
5. Zelfkritiek
Als je innerlijke criticus constant negatief is over verschillende aspecten van je leven – je uiterlijk, je levenskeuzes, je gewicht, je werk – is dat een teken dat je veel bagage uit het verleden met je meedraagt. Zelfkritiek is een teken van een laag zelfbeeld, en mensen die hiermee worstelen hebben voortdurend behoefte aan bevestiging en aandacht van anderen.
Dit kan leiden tot een clingy en onzekere houding in intieme relaties, wat je partners kan afschrikken, waardoor de stem van je innerlijke criticus nog sterker wordt. Tenzij je gezonde manieren vindt om hiermee om te gaan en aan je zelfvertrouwen werkt, zullen de oude gewoonten en patronen zich blijven herhalen en langzaam afbreuk doen aan je gevoel van eigenwaarde.
Wat Veroorzaakt Emotionele Bagage?
Nu we de definitie en types van emotionele bagage begrijpen, laten we kijken naar de oorzaken van deze mentale bagage die in de loop van de tijd zich ophoopt. Het idee is niet dat we, door de oorzaken te identificeren, ons kunnen beschermen tegen de bagage die ons emotioneel onderdrukt. Terwijl we door het leven navigeren met zijn vele ups en downs, is het onvermijdelijk dat we ervaringen zullen hebben die ons schokken of emotioneel verwonden.
Echter, door de oorzaak van die emotionele pijn te ontdekken, kunnen we begrijpen welk deel van onze bagage ons belast en manieren vinden om hiermee om te gaan en onze emotionele doelen en verwachtingen opnieuw in te stellen. Daartoe zijn hier enkele levenservaringen die een levensveranderende impact op mensen kunnen hebben:
- Ervaring van verraad: Wanneer een intieme partner of geliefde je vernedert, kun je serieuze emotionele bagage ontwikkelen.
- Bedrog door iemand: Graftschap, catfishing of slachtoffer worden van een relatiebedrog kan ervoor zorgen dat je overbeschermend wordt ten opzichte van jezelf en je bezittingen.
- Ouderlijke ervaringen: Onze vroegste interacties met onze primaire verzorgers hebben een diepgaande invloed op ons wereldbeeld. Het kan moeilijk zijn om een leefbare kijk op het leven te hebben als je als kind emotioneel verwaarloosd bent, of als je emotionele behoeften niet consistent zijn vervuld. Dit kan leiden tot een gevoelens van emotionele bagage, die zich manifesteert in je volwassen relaties.
- Misbruik: Misbruik van welke aard dan ook – emotioneel, fysiek, seksueel – kan diepe emotionele littekens achterlaten. Slachtoffers van misbruik, ongeacht of dit nu door een intieme partner, een bekende of een onbekende is, zijn vaak gevoelig voor PTSS en dit altereert in hoge mate hun omgang met relaties. Ongeacht hoe gezond of veilig je huidige situatie ook is, een deel van jou blijft de ervaring van misbruik herbeleven, wat vervolgens je acties en reacties beïnvloedt.
- Toxische relaties: Een toxische relatie vol conflict, manipulatie, meningsverschillen en vechtpartijen kan zich ontwikkelen tot aanzienlijke emotionele bagage. Als je bent opgegroeid in een toxisch milieu, kunnen deze ongezonde gewoonten en patronen genormaliseerd raken, wat ervoor zorgt dat je je aangetrokken voelt tot toxiciteit omdat het herkenbaar is. Deze voortdurende blootstelling aan toxiciteit beïnvloedt ook je gedragspatronen in relaties.
Als counselor zie ik vaak dat deze laatste trigger de meest voorkomende oorzaak van emotionele bagage is. Een voorbeeld is een cliënt met een geschiedenis van slechte relaties die aangaf dat hij in relaties op zoek ging naar liefde en aandacht omdat hij zich verwaarloosd voelde door zijn ouders. Vaak kunnen we de problemen in ons volwassen leven verbinden met gebeurtenissen uit onze kindertijd of jongere jaren, aangezien deze onze kijk op mensen en de wereld om ons heen bepalend zijn.
Signalementen van Emotionele Bagage In Een Relatie
De reis om emotionele bagage los te laten, van het altijd willen weglopen voor ongemakkelijke emoties naar het regelmatig uiten van positieve emoties, is er een die niet eenvoudig is. En zeker niet eentje die je kunt aangaan zonder zelfreflectie. Als je nog niet zeker weet of je emotionele reacties zijn beïnvloed door ervaringen uit het verleden, let dan op de volgende signalen:
- Codependentie: In een codependente relatie wordt een partner zo geabsorbeerd door het idee om voor de ander te zorgen dat zijn of haar eigen identiteit en gevoel van eigenwaarde in het proces worden verminderd. Als je deze redderinstinct of de behoefte om martelaar te zijn in je relaties hebt, kan dat een teken zijn van emotionele bagage.
- Vertrouwensproblemen: Een onvermogen om je grenzen te verleggen voor je partner en moeite om hen te vertrouwen, komt voort uit eerdere pijnlijke ervaringen.
- Woede en frustraties: Als je de neiging hebt om uit te barsten bij frustraties en vaak wordt verteld dat je problemen hebt met boosheid, kan dit een teken zijn van onverwerkt trauma.
- Paranoia: Als zelfs de kleinste hints van problemen in je relatie of een ruzie met je partner je dwingen om de ergste scenario’s voor je geest te laten afspelen, is dit een teken dat je worstelt met een angst voor verlaten te worden die in je verleden geworteld is.
- Controlerend gedrag: De neiging om overheersend of controlerend te zijn in relaties, omdat de gedachte aan controleverlies je kwetsbaar en angstig maakt.
- Inconsistente gedragingen: Je hebt moeite om consistent te zijn in je gedrag richting je partner. De ene dag ben je dol op hen, de volgende dag ben je afstandelijk en aloof. Dit wisselende gedrag is een ultieme verdediging tegen pijn of hartzeer.
Hoe Emotionele Bagage Loslaten?
Het is duidelijk dat vastzitten in onverwerkte emoties uit het verleden je op veel manieren kan tegenhouden. Nu je dit beseft, bevind je je mogelijk op een kruispunt tussen een goede weg en een slechte weg. Logisch gezien is de keuze eenvoudig: je kiest de goede weg, de weg die je leidt naar het loslaten van emotionele bagage.
Echter, leren hoe je emotionele bagage kunt loslaten is een proces. Dit kan niet van de ene op de andere dag gebeuren. Het vereist voortdurende inspanning en toewijding. Nu je deze belangrijke eerste stap hebt gezet, kun je de finishlijn bereiken. Hier zijn enkele tips om je daarbij te helpen:
1. Breek ongezonde patronen
Vaak plaatst onze bagage ons in de reddermodus, waarbij we meer gefocust zijn op het redden van anderen (meestal een geliefde) dan op onszelf. Als jij in een vergelijkbare situatie zit, moet je emotioneel, fysiek of verbaal misbruik niet tolereren in de naam van liefde. Niemand hoeft slechte gedragingen te accepteren uit liefde. Geef prioriteit aan je mentale en fysieke gezondheid en werk grof gezegd aan de patronen die bijdragen aan je bagage.
2. Probeer de ‘glas half vol’ benadering
De tweede stap in deze reis is om je leven te bekijken door de lens van “glas half vol”. Wanneer je ervoor kiest om situaties positief te zien, wordt het omgaan met je bagage eenvoudiger. Maak er een gewoonte van om regelmatig positieve emoties te uiten, in plaats van je energie, tijd en moeite te besteden aan het ontvluchten van overweldigende negatieve emoties.
Een cliënt van mij beleefde een moeilijke tijd en voelde dat haar moeder altijd haar broers en zussen voorrang gaf. Als resultaat voelde ze zich gedwongen om zelfstandig te worden. Maar ze bleef bitter richting haar moeder. Tijdens onze sessies werkten we eraan hoe zij door deze lens kon kijken en kon erkennen dat haar situatie haar sterker had gemaakt dan haar broers en zussen, die nog steeds afhankelijk waren van hun moeder. Erkenning van wat je hebt kan een grote rol spelen in het omgaan met moeilijke omstandigheden in het leven.
3. Focus op zelfzorg
Wil je weten hoe je vastzittende emoties kunt loslaten? Zelfzorg is je beste maatje in het proces. Tijdens het omgaan met bagage voel je je vaak emotioneel uitgeput, gestrest en zelfs boos op de wereld. Voor jezelf zorgen zal aanzienlijk helpen in je genezingsproces.
Goed slapen, gezonde maaltijden, regelmatig bewegen, meditatie en boeken lezen die betrekking hebben op je emotionele problemen kunnen bijdragen aan je groei. Focus op wat jou een goed gevoel geeft, doe dingen die je vreugde brengen, breng tijd door met degenen die je liefde geven en leer tegelijkertijd om van jezelf te houden.
4. Vermijd isolatie
“Geen mens is een eiland op zich…” Herinner jezelf aan deze uitspraak wanneer je om je heen kijken en sociale interactie het moeilijkst lijkt. Als je wilt weten hoe je emotionele bagage kunt loslaten, is het essentieel te erkennen dat isolatie geen optie is.
Het is belangrijk om jezelf te omringen met familieleden en, hoe moeilijk dat ook lijkt, altijd de communicatie open te houden. Hun liefde en genegenheid kunnen een aanzienlijk verschil maken in het helen van emotionele wonden en littekens. Als je echter bagage meedraagt van disfunctionele gezinssituaties, is het beter om afstand te houden. In plaats van jezelf bloot te stellen aan hun toxiciteit, is het wijs om je eigen ’tribe’ op te bouwen.
5. Zoek de hulp die je nodig hebt in relaties
Je kunt het proces van het loslaten van emotionele bagage niet alleen doorstaan. Je hebt iemand nodig die je hand vasthoudt tijdens deze reis; en wie kan dit beter doen dan een gekwalificeerde geestelijke gezondheidsprofessional? Wanneer je bewust wordt van je onverwerkte emoties en de impact hiervan op je leven, je keuzes, je relaties en je gemoedstoestand, kan therapie ongelooflijk waardevol zijn.
Werken met een therapeut helpt je bij het verkennen en introspectie, en biedt wellicht een helderder perspectief op hoe je verder kunt gaan in je leven. Als je zoekt naar hulp, zijn competente en ervaren counselors hier om je te steunen.
Emotionele bagage is niets om bang of beschaamd over te zijn. Het is niet alleen normaal, maar ook onvermijdelijk om wat onverwerkte emoties uit het verleden mee te dragen. Zelfbewustzijn over de impact die het heeft op je leven is echter essentieel om te weten wanneer het tijd is om stappen te ondernemen om door je bagage heen te werken, zodat je verleden je heden of toekomst niet hindert.